شعور حیوانات

بر اساس حکمت و مبانی دین اسلام تمامی موجودات عالم هدفمند خلق شده‌اند و بر اساس همین آموزه‌ها حیوانات به عنوان تشکیل دهنده بخش عظیمی از موجودات آفرینش دارای ویژگی‌هایی هستند.

به گزارش ایسنا، آیه 38 از سوره «انعام» در مورد این موضوع سخن می‌گوید که در ادامه به متن، ترجمه و بخشی از مفاهیم مرتبط با آن پرداخته می‌شود:

متن آیه:

«وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ یَطِیرُ بِجَنَاحَیْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُکُمْ ۚمَا فَرَّطْنَا فِی الْکِتَابِ مِنْ شَیْءٍ ۚثُمَّ إِلَیٰ رَبِّهِمْ یُحْشَرُونَ»

ترجمه آیه:

"هیچ جنبنده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود پرواز می‌کند، نیست مگر اینکه امت‌هایی همانند شما هستند. ما هیچ چیز را در این کتاب، فرو گذار نکردیم، سپس همگی به سوی پروردگارشان محشور می‌گردند."

قرآن توجه خاصی به زندگی حیوانات دارد و از یادآوری خلقت، شعور و صفات آنها در راه هدایت مردم استفاده می‌کند:

«و فی خلقکم و ما یبث من دابة آیات لقوم یوقنون»(جاثیه آیه 4)

"و در آفرینش خودتان و آنچه از (انواع) جنبنده‌(ها) پراکنده می‌گرداند، برای مردمی که یقین دارند نشانه‌هایی است."

در روایات و تجارب انسانی هم نمونه‌های فراوانی درباره‌ی شعور و درک حیوانات به چشم می‌خورد و برای یافتن شباهت‌ها و آشنایی با زندگی حیوانات، باید اندیشه و دقت داشت.«امم امثالکم»

از آیات و روایات و تجارب برمی‌آید که شعور، ویژه انسان نیست. از جمله:

1- حضرت سلیمان(ع) همراه با سپاهیانشان از منطقه‌ای عبور می‌کردند، مورچه‌ای به سایر مورچگان گفت: "فوری به خانه‌هایتان بروید، تا زیر پای ارتش سلیمان له نشوید."(سوره «نمل» آیه 18)

شناخت دشمن، جزو غریزه‌ی مورچه است، ولی اینکه می‌فهمد این شخص نامش سلیمان و همراهانش ارتش اویند، این بالاتر از غریزه است.

2- هدهد در آسمان از شرک مردم زمینی مطلع شده و نزد سلیمان(ع) گزارش می‌دهد که مردم منطقه‌ی "سبأ"، خداپرست نیستند، آنگاه ماموریت ویژه‌ای می‌یابد، شناخت توحید و شرکت و زشتی شرک و ضرورت گزارش به سلیمان پیامبر(ع) و ماموریت ویژه‌ی پیام‌رسانی، مساله‌ای بالاتر از غریزه است.

3- این که هدهد در جواب بازخواست حضرت سلیمان(ع) از علت غایب بودنش عذری موجه و دلیلی مقبول می‌آورد، نشانه‌ شعوری بالاتر از غریزه است.

4- اینکه قرآن می‌گوید:

"همه موجودات، تسبیح‌گوی خدایند ولی شما نمی‌فهمید"، (سوره «اسراء» آیه 44) تسبیحی تکوینی نیست، زیرا آن را ما می‌فهمیم، پس قرآن تسبیح از نوع دیگری را می‌گوید.

5- در آیات قرآن، سجده برای خدا، به همه موجودات نسبت داده شده است:

«ولله یسجد ما فی‌السموات و ما فی‌الارض»(«نحل» آیه 49)

"تمام آنچه در آسمانها و زمین از جنبندگان وجود دارد، و همچنین فرشتگان، برای خدا سجده می‌کنند"

6- پرندگان در نمایش نظامی حضرت سلیمان(ع) شرکت داشتند:

«و حشر لسلیمان جنوده من الجن و الانس و الطیر»(«نمل» آیه17)

7- حرف زدن پرندگان با یکدیگر و افتخار حضرت سلیمان(ع) به اینکه خداوند، زبان پرندگان را به او آموخته است. «علمنا منطق الطیر»(«نمل» آیه16)

8- آیه:

«و اذا الوحوش حشرت»(سوره «تکویر» آیه 5) محشور شدن حیوانات را در قیامت مطرح می‌کند.

9- آیه‌ «و الطیر صافات کل قد علم صلاته و تسبیحه»(سوره «نور» آیه 41) نشانه‌ی شعور و عبادت آگاهانه‌ی حیوانات است.

10- وجود وفا در برخی حیوانات، از جمله سگ نسبت به صاحبخانه و فرزندانش.

11- تعلیم سگ شکاری و سگ پلیس برای کشف قاچاق، یا خرید جنس، نشانه‌ی آگاهی خاص آن حیوانات است.

12- اسلام از ذبح حیوانات در برابر چشم حیوان دیگر، نهی کرده است که این نشانه شعور حیوان نسبت به ذبح و کشتن است.

منابع:

کتاب دقایقی با قرآن، تالیف حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی، ناشر: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، نوبت چاپ پانزدهم زمستان سال 1390

پایگاه تخصصی ترجمه قرآن کریم wwwmaarefqurannet (ترجمه آیت‌الله مکارم شیرازی)