بیماری شاربن

یاه زخم (Anthrax ،Charbon) یکی از بیماریهای عفونی حیوانات است که بوسیله باسیل گرم مثبت مولد اسپوری بنام باسیلوس آنتراسیس BACILLUS ANTHRACIS ایجاد می شود و در انسان در اثرتماس با حیوانات آلوده، یا فراورده های آنها نظیر پشم، مو، پوست، استخوان، سفیداب ، استنشاق افشانه های آلوده در کارخانجات پشم ریسی و خوردن مواد آلوده، ایجاد می شود اسامی بیماری = شاربن – انتراکس – سیاه زخم – تب طحال – بیماری کارگران کارخانجات تهیه و تولید پشم

عامل بیماری

باسیلوس آنتراسیس، باسیل هوازی غیرمتحرک مولد اسپوری است که متعلق به خانواده باسیلاسه ها        (Bacillaceae) می باشد و به دو شکل رویشی  (Vegetative) و اسپور، وجود دارد .

اختلاف قابل توجهی بین مقاومت اشکال رویشی و اسپور باسیل سیاه زخم، وجود دارد به طوری که اشکال رویشی این باکتری در مقابل حرارت و مواد شیمیائی، مقاومت چندانی ندارند و در دمای 55 درجه سانتیگراد در عرض یک ساعت، حیات خود را از دست می دهند.

در صورتی که لاشه حیوان مبتلا به سیاه زخم، در گرمای تابستان و دمای حدود 30 -  28 درجه سانتیگراد، به حال خود رها شود در عرض 80 ساعت کلیه باسیل های سیاه زخم موجود در آن از بین خواهند رفت ولی اگر در دمای 10 -  5 درجه سانتی گراد قرار گیرد فعالیت ارگانیسم های تجزیه کننده، متوقف می گردد و اشکال رویشی باسیل سیاه زخم را تا 4 -  3 هفته بعد نیز میتوان در لاشه حیوان، یافت نمود.

اسپورهای باسیل سیاه زخم، معمولا در حرارت 150 درجه سانتیگراد در عرض یکساعت از بین خواهند رفت و بطورکلی حرارت مرطوب از تاثیر بیشتری برخوردار است. به طوری که جوشاندن به مدت 15 دقیقه به حیات آنها خاتمه میدهد. اسپورها در محیط  های بسیار سرد، مقاومت زیادی از خود نشان میدهند و طی مطالعه ای در دمای منهای پنج تا منهای 75 درجه سانتیگراد، به مدت چندین سال زنده مانده و گاهی در لام رنگ آمیزی شده آزمایشگاه تا سال ها بعد به بقای خود ادامه میدهند.

اسپورهای خشک باسیل سیاه زخم، به مدت چندین سال، زنده میمانند و در مزارع از فصلی به فصل دیگر زنده مانده تا سال ها بعد باعث ایجاد بیماری و مرگ در حیواناتی که درآن محیط  به چرا می پردازند، میگردند.

دوره کمون بیماری شاربن

در نوع پوستی، حدود 10ـ3 روز و در نوع گوارشی و استنشاقی،   7-1 روز است .

این بیماری ممکن است بصورت سیاه زخم پوستی، گوارشی، ریوی و ندرتا مننژیت، تظاهر نماید ولی شایع ترین چهره بالینی آنرا سیاه زخم پوستی، تشکیل میدهد.

سیاه زخم پوستی، به دنبال پشت سر گذاشتن دوره کمون 10 -  3 روزه، بصورت پاپول کوچکی در محل ورود باسیل، به پوست، تظاهر مینماید و پس از گذشت چند روز به وزیکول، تبدیل میگردد و اطراف آنرا قرمزی و ادم مختصری فرا می گیرد. سپس در عرض چند روز ناحیه خونریزی دهنده سیاه رنگی در بخش مرکزی وزیکول، ظاهر می شود و با تخلیه مایع وزیکول، اولسر فرورفته با حدود مشخصی که در وسط  آن اسکار سیاه رنگی به چشم می خورد بوجود می آید و در عرض 3 -  1 هفته از موضع، جدا می شود.